El Sanatları;

Mardin, tarihin kasırgalı yıllarının kenti... Evvel zamanda başlamış bir hikâye, bir egemenlik efsanesi ya da görkemin somutlaşmış biçimi...

Öyküler içinde öykülerin, zamanlar içinde zamanların birbirine karıştığı diyarda el sanatlarının beşiği olmuştur.

Eski çağlardan beri çanakçömlek, demircilik, bakırcılık, kuyumculuk, gümüşçülük (telkari), iğne oyası, Midyat el nakısı, tohum iğnesi, boyacılık, basmacılık, iplik yapma, kumaş dokumacıhğı (hame, şalu şeppik, ibrisern. İpek, yün, kadife ve çuva kumaşlar), çorap örücülüğü, kilimcilik, halıcılık, semercilik, keçecilik, marangozculuk, tahta oymacılığı, sedef işlemeciliği, taş oymacılığı, şekercilik, leblebicilik, sabunculuk, tahincilik (seriç), yorgancılık, oyacılık geçmişten günümüze kadar yapılan el sanatlarıdır.

Şal u Şepik

Tiftik yünden yapılan kumaş, dokumacı tezgâhlarında dokunur. Tezgâhtan çıkan kumaş 30 cm. genişlikte 7 cm uzunluktadır. Kumaşta genellikle hat oluşur, her oluşan hat mekik ipinin bitiş noktasıdır. İki hat arası 10 cm dir Dikişte hatların karşılıklı gelmesi için ince şemlinde düşünülerek uygun olarak birleştirilir.

Gümüşçülük (Telkari)

Telkari, tel halinde gümüşü veya altını tahta üzerinde açılmış oyuklara kakarak ve gömerek yapılan süslemedir. Mardin Midyat İlçesinde gümüş üzerine yapılan kuyumculuk yalnız bu yöreye özgü olup, başka bir yerde bu sanatı görmek mümkün değildir.

Kuyumculuk

Mardin'de altın üzerine yapılan kuyumculuk başka yerlerde ender görülebilecek bir sanat değeri taşımaktadır. İmal edilen muhtelif ayardaki altınlar il ve ilin dışında alıcı bulmaktadır. Özellikle Mardin'e özgü incili ve değişik renkteki taşlarla imal ziynet eşyalarına rağbet fazladır.

Midyat El Nakısı

Kesin  tarihi  bilinmemekle  beraber, yaşlılardan alınan bilgilere göre 1500 yıllık bir geçmişe sahip tir. Bu tarih daha da eski olabilir.

Midyat el nakısı olarak, kırlent, yatak örtüsü, tablo, gömlek üzeri gibi ürünler üzerinde yapılır. Bu el işinde yöresel motifler (midyat gülü, lale, dağ hıyarı, menekşe, üzüm dalı, bitim modeli) işlenir. Kumaşın tersinden kumaş telleri sayılarak çarpı şeklinde işlenmesi ve düzünden aynı şekilde çarpı şeklinde oluşması işleme özelliği gereğidir.

Basmacılık

Asgari 2500 yıldır bu bölgede var olan bir sanattır. Kök boya ile el ile yapılmış tahta kalıpları kullanmak suretiyle icra edilir.

Basmacılık olarak; yatak, nevresim ve oda takımı, vitrin, yakalar, yazmalar, kırlent, perde, bohça ve tablo gibi ürünler yapılmaktadır.

Nitekim Atatürk Mardin'i ziyaret ettiğinde keçe üzerine kök boya basmalı bir resim, ayrıca Fevzi Çakmak. İsmet İnönü üçlüsünün dokumalı amerikan bezi üzerinde baskılı resim hediye edilmiştir. (Hame)… Atatürk sözü geçen aileye bir takdirname ile 700 000 Tl. Hediye göndermiştir.

 

Yün ve İpek Halıcılık

Yaklaşık 1500 yıllık geçmişe sahiptir. Daha da eski olabilir. İpek ve yün el halısı olarak çeşitli boylarda halı yapılmaktadır. Yörede özellikle yöresel motifler işlenmektedir.

İğne oyası

Yaklaşık 1500 yıllık bir geçmişe sahip olan iğne oyası, masa örtüsü (yuvarlak, kare. elips, fiskos, diktörgen) oda, vitrin, limonata, çay, yatak takımı, yaka, yazma çevresi, kırlent, aksesuar olarak yapılmaktadır.

Bakırcılık

Bakır işlemeciliği, geleneksel el sanatlarımızdan olup, Mardin merkezindeki özel çarşısında yüzyıllardan beri varlığını sürdürmektedir. Bakırcılıkta ürünlerin ortaya çıkması son derece ağır şartlarda gerçekleşmekte ve işin tamamı el gücüne dayanmaktadır. Burada birçok sofra takımı, çanaklar, kaşık, kepçe, kevgir, sini, leğen, yemek tencereleri, kazanlar ve güyüzlü ibrik denilen iprik, su güğümü vb. mutfak eşyaları üretilmektedir. Günümüzde bu sanatı sürdürenlerin sayısı oldukça azdır.

Bakırdan yapılan mutfak malzemelerin yerini çelik, porselen, plastik, çinko ve cam gibi yapılan daha ucuz ve kullanışlı kap kaçaklar almıştır.

 

Kalaycılık

Bakır eşyalar yılda en az bir kez kalaylanırdı. Günümüzde bakır eşya kullanımı azaldığından bu işle ilgilenen esnaf çok azdır.

Kilim Dokumacılığı ( Merş)

İl genelinde köylerde çok eski yıllarda da yolluk, kilim ve heybe dokuyan basit tezgâhlar bulunmaktadır.  Bu ilkel tezgâhlarla kullanılan iplikler evlerde eğrilir ve boyanırdı. Kadınlar da kilim ve yolluk dokurlardı.

Taş Oymacılığı ve Kesme Taş Oymacılığı

Mardin evlerinin içinde ve dışında bu sanatın özgün örnekleri görülür. Kapı, pencere çevreleri,   sütunlar, kemerler taş işçiliğinin oya gibi ince örnekleri ile bezelidir.

Mardin'de Artuklu devrinde kalma bu sanat günümüzde beton ve tuğlanın kullanılmasıyla terk edilmeye başlanmıştır. Bu sanatı yürüten esnaf Merkez ve Midyat ilçesine bağlı köylerde ikamet etmektedir.

Terzicilik

Mardin'de terzilik çok önemli bir sanat koludur. Terziler, temiz işçilikleri ile bölgede kendilerini kabul ettirmişlerdir.

Testi-Çanak-Çömlekçilik

Testi, toprak bardak, küp, saksı Merkez ve Midyat ilçelerinde çok eski yıllardan beri devam eden bir sanat dalıdır. Yörenin kırmızı toprağı, küp yapımcılığına uygun olduğu için, bu sanat dalı bu ilçelerde gelişme göstermiştir. Bu sanat uzun ve zahmetli bir iş olduğundan, yeni yetişenler bu mesleğe ilgi göstermemektedirler.

Marangozculuk

Tahta yontma sanatı Mardin'de taş oymacılığı kadar meşhurdur. Kapı, mimber, divan, takunya, tarak, Kanepe, konsol, gelin sandığı gibi alanlarda kendini göstermektedir.

Semercilik

Mardin'de semercilik sanatı da çok eskilere dayanmakta olup, günümüzde bu sanatı devam ettiren esnaf çok azdır.

El emeği göz nuru, enfes bir sanat anlayışı ve Mardin farkı... Mardin'de el sanatları tarihin yoğrulmuş, yorumlanmış insanüstü bir emekle mükemmelleştirilmiş bir tarzı olarak karşımıza çıkar...